Mikołaj Grynberg o Zagładzie i marcu 68

W środę 30 maja chojniczanie mieli okazję porozmawiać z pisarzem Mikołajem Grynbergiem, który przyjechał na zaproszenie klubu Tygodnika Powszechnego w Chojnicach. Spotkanie doszło do skutku dzięki finansowemu wsparciu UM i życzliwości MBP.

1 czerwca 2018  08:58

Podziel się:  

Auschwitz? Gdzie to jest?

Jak dotąd pisarz jest monotematyczny, jego książki dotyczą Zagłady, losów Żydów po wojnie i – ostatnio – ich exodusu po marcu 1968 r. – Temat sam mnie wybrał – tłumaczy Grynberg. – U mnie każdy w rodzinie miał numer albo przeszedł przez obóz. Babcia dużo opowiadała mi o tym. A ja nie wiedziałem nawet, gdzie jest Auschwitz. Nie mogłem sobie tego wyobrazić. Jak wyglądały te bloki, jaka tam była droga ...

Więc zaczął jeździć, płakał tam i wracał. Mieszkał w środku. Te dwanaście podróży, jak go już wpuścili do obozu, a łatwe to nie było, to było robienie zdjęć i rozmowy z tymi, którzy tu przyjeżdżali. – Pytałem, po co to robicie, po co przyjeżdżacie – wspomina. – A muzeum zaproponowało mi wydanie albumu. I już wtedy wiedziałem, że fotografia przestaje mi wystarczać.

W 2010 r. pojechał do Izraela, zebrał tam materiał do książki „Ocaleni z XX w.” – Ci, z którymi rozmawiałem, nie opowiadali swoim dzieciom tego, co przeżyli, jak już, to wersję light – mówi. – A ja się napatoczyłem i ich wielka chęć wyrzucenia z siebie tej historii znalazła ujście. Czuję się nie reporterem, ale partnerem tej historii. Ja ją patroszę. Same rozmowy – przy ciasteczku, a czasem mocnych trunkach, uważa za przyjemne. Mimo strasznego tematu. Trudniejsza była logistyka, takie np. bukowanie samolotów...

To nie jest koniec

O „Księdze wyjścia” mówi, że miał taki plan, żeby ją napisać, a gdy wieść dotarła do muzeum Polin, to dostał na to grant. Wtedy nie przypuszczał, że jego pisanie stanie się tak bardzo aktualne. – W 1968 r. Żydzi w Polsce musieli zrzec się polskiego obywatelstwa, spakować się i wywieźć ze sobą to, co im pozwolono. Zostali ograbieni, byli poniżani – wylicza. – A dzisiaj co się dzieje? Znów słychać krzyki „mydło”, „do gazu”, żydowskie dzieci pytają, dlaczego będą mieszkać w getcie? Mnie zaskoczyło tempo, że to tak szybko runęło. Że to nie jest już anonimowy hejt w internecie, ale obraźliwe słowa w sferze publicznej, wypowiadane przez często znane osoby, rasistowskie hasła na ulicy, pochody... Mnie to też spotyka. Moje dzieci. W pracy i w szkole. I to nie jest koniec...

Jego rodzice też rozważali w 1968 r. wyjazd do Kanady. Ale mama nie paliła się do tego, a tata nie chciał zostawiać swoich rodziców.  Pamięta, że gdy był małym chłopcem, dostawał lanie od kolegów przyjmowanych do komunii, bo on przecież od nich odstawał... Nie będzie podpowiadał, jak należy interpretować tytuł jego książki. Zostawia to czytelnikom, chce dać im tę wolność. 

Polak i Żyd   

Sam mówi o sobie, że jest Polakiem i jest Żydem. Z czym kojarzy mu się niepodległość? Z wolnością. A Polska? Z domem i językiem polskim, z jego bogactwem i różnymi odcieniami. Przyznaje, że sięga po polską literaturę, ale więcej czyta anglosaskiej. Lubi Tokarczuk i książki reporterskie. Patriotyzm? O, to słowo, jak i wiele innych teraz zmieniło swoje znaczenie. Następuje dziwne przewartościowanie. Więc dla niego to będzie zawsze segregowanie śmieci, płacenie podatków, jazda autem, które nie spala hektolitrów benzyny. 

Jego zbiór opowiadań pt. „Rejwach” właśnie został nominowany do nagrody Nike. Warto sięgnąć po nie, ścierpnie wam skóra, gdy będziecie je czytać. Spotkanie prowadzili Hanna Szypryt - Nowicka i Marcin Szopiński, nauczyciele z II LO. Dzięki księgarni „Świat Książki” można było kupić książki Grynberga i zdobyć autograf. 

Tekst i fot. Maria Eichler